William J. Rashkind, amerykański kardiolog, w swoim opublikowanym w 1979 roku tekście poświęconym historii kardiologii pediatrycznej początków anatomopatologii dziecięcego serca doszukuje się w przechowywanej w British Museum zapisanej pismem klinowym tabliczce ze słynnej Biblioteki Aszurbanipala w Niniwie. Otóż znajdujący się na niej tekst zwiastuje krajowi straszliwe klęski mające nastąpić po narodzinach dziecka z sercem na wierzchu. Przyjmuje się często ten zapis za pierwszy w historii opis wady wrodzonej serca, co czyniłoby ektopię serca (ectopia cordis) – tak, taka wada istnieje – niejako prababką tego typu defektów (choć efekt psują nieco późniejsze wątpliwości translacyjne odnośnie tego czy to aby serce na pewno ma feralne dziecię mieć na wierzchu). Zresztą problem jako dość trudny – w przeciwieństwie do wielu wad – do przeoczenia, choć niezwykle rzadki, pojawiał się i później w źródłach historycznych, także stricte już medycznych, a w dziewiętnastym wieku doczekał się także pierwszych podziałów i klasyfikacji.
wady wrodzone
Tłuszczaki w mózgu, czyli zabójca z przypadku
Łagodny nowotwór tkanki tłuszczowej, czyli tłuszczak; https://www.thieme-connect.de/products/ejournals/html/10.1186/1749-7221-3-17, CC BY 2.0
Terminem, który najbardziej chyba, gdy o zdrowie idzie, działa na wyobraźnię jest “rak”. Jeśli ktoś orientuje się już na tyle w temacie, by wiedzieć, że pojęcie raka absolutnie nie wyczerpuje repertuaru nowotworów złośliwych (w końcu raki to jedynie ta podgrupa “złośliwców”, które wywodzą się z tkanki nabłonkowej), pozostaje niepokój związany z nowotworami złośliwymi jako takimi właśnie. Słusznie skądinąd, choć nadal wiodącą przyczyną zgonów są u nas jednak choroby sercowo-naczyniowe, a nie onkologiczne, a i nie wszystkie raki są równie groźne na szczęście. Ale OK, niezaprzeczalnym faktem jest, że zmiany złośliwe są w boleśnie realny sposób niebezpieczne mimo postępów medycyny. Tyle że warto pamiętać, iż zmiany łagodne, czy to nowotworowe, czy nie, także mogą zabić, jeżeli okażą się niefortunnie zlokalizowane.
Bez serc, bez głowy
Niby powinno być bez ducha, ale też parokrotnie już ustaliliśmy, że kwestie ducha to może jednak niekoniecznie tutaj, poprzestańmy zatem na głowie, jako elemencie nieco bardziej zazwyczaj namacalnym.
Prawdopodobnie kojarzycie cytat źródłowy, mało komu w końcu udało się uniknąć na pewnym etapie życia kontaktu z Odą do młodości. Bez obaw – nie płazem w skorupie bynajmniej dziś się będziemy zajmować, i nie polskim romantyzmem, jakkolwiek rzecz – w istocie – dotyczy młodych. A nawet bardzo młodych. Owszem, znów patologia ciąży na tapecie.
Ocena makroskopowa materiału tkankowego po poronieniu zazwyczaj jest zadaniem stosunkowo mało wymagającym. Nie piszę o “materiale tkankowym”, by zabrzmieć brutalnie tudzież by “odczłowieczać” potencjalnie znajdowalne w takim materiale dzieciątka (choć takie niekiedy zarzuty padają przy próbach trzymania się terminologii medycznej w dyskusjach publicznych). To, co najczęściej trafia do patologów, zazwyczaj wcale ciał tychże nie zawiera bądź też są one na tyle drobne (lub rozfragmentowane), że giną nam z oczu podczas obróbki. Zwykle mamy do czynienia z kilkudziestoma mililitrami skrzepów, kawałków błony śluzowej wyścielającej jamę macicy (w tym błony śluzowej doczesnowo przebudowanej wskutek ciążowych zmian hormonalnych) oraz fragmentów tego, czego szukamy najintensywniej, czyli strzępków jaja płodowego, których to obecność jednoznacznie potwierdza nam, że ciąża rzeczywiście była i że była umiejscowiona w jamie macicy – tam, gdzie powinna. Opis makroskopowy przeważnie jest raczej lakoniczny. “Dość skąpe (bądź dość obfite) wyskrobiny. Skrzepy oraz błoniaste i gąbczaste fragmenty tkankowe”. To gąbczaste to właśnie jajo płodowe, czyli fragmenty kosmków nie do końca jeszcze zazwyczaj na tym etapie dojrzałego łożyska. Rzadziej pojawiają się wzmianki o fragmentach tkanek zarodkowych czy płodowych, o elementach ciała płodu, etc.
Czy te usta mogą kłamać?
Być może zetknęliście się już kiedyś z powiedzeniem, że co się zobaczyło, tego już się nie “odzobaczy”. Niektórych widoków rzeczywiście czasem niełatwo pozbyć się z pamięci. I tak, to co słusznie wydaje się wam, że widzicie na sąsiedniej fotografii, dodatkowe usta, to prawdopodobnie właśnie widok z kategorii tych bardziej zapadających w pamięć.
By rozwiać ewentualne wątpliwości – nie, Patolodzy nie zmieniają formuły bloga, ilustracja nie jest wynikiem zabaw z fotoszopem, nie jest też kadrem z żadnego podejrzanego filmu. To wyimek z artykułu, na który wpadłam, poszukując fotografii do planowanej notki o potworniakach. A skoro już nań trafiłam, nie mogłam się nie podzielić – w końcu taka właśnie intencja, dzielenie się ciekawostkami okołonaukowymi, zwłaszcza medycznymi (ze szczególnym uwzględnieniem patologii), przyświecała powstaniu tego miejsca.
Matrioszki, czyli płód w płodzie (fetus in fetu)
Matrioszka; Wikipedia; Fanghong; CC BY-SA 3.0
Matrioszki to rosyjskie laleczki, wydrążone w środku, wypełnione coraz to mniejszymi wersjami samych siebie, kolejna włożona w kolejną.
Najświeższy taki przypadek opisano w prasie medycznej w lutym tego roku. Jeszcze wewnątrzmacicznie (w USG) u płodu płci żeńskiej rozpoznano guz przestrzeni zaotrzewnowej. Obawiano się miedzy innymi złośliwego nowotworu nadnercza, który to niejednokrotnie bywa wykrywany na tym właśnie etapie życia i jest jednym z najczęstszych nowotworów litych okresu dziecięcego, jednak wstępne badania laboratoryjne nie potwierdziły podejrzeń. Również wykonane u noworodka najpierw USG, potem badanie TK (tomografia komputerowa) nasuwały skojarzenia zgoła inne – pomiędzy śledzioną a lewą nerką noworodka znajdowały się dwa otoczone cienką torebką spoiste twory zawierające elementy kostne, w tym całkiem nieźle ukształtowane kręgosłupy i kości długie. Zmianę usunięto w końcu trzy tygodnie po urodzeniu, a badanie makro- i mikroskopowe ujawniło patologię zupełnie innej niż pierwotnie spodziewana natury. Rzecz okazała się zmianą typu fetus in fetu, czyli “płód (a w tym konkretnym przypadku – płody) w płodzie”, podczepioną zresztą do krwiobiegu operowanej dziewczynki (naczyniami tętniczymi odchodzącymi od aorty i lewej tętnicy nerkowej) i zaopatrzoną we własne łożysko.
patolodzy na klatce 